ચા ના કપમાં ઘર (ભાગ - ૧)

ઉરુગ્વેના મોન્ટેવિડીઓ ખાતે વસતા સ્કેચ આર્ટિસ્ટ અને લેખિકા એવા કેન્ડસ રોઝ રાર્ડનનું સર્જન નૅશનલ જ્યોગ્રાફીક ની ઇન્ટેલિજન્ટ ટ્રાવેલ સાઈટ, વર્લ્ડ હમ્, BBC ટ્રાવેલ અને લોનલી પ્લેનેટ ટ્રાવેલ એન્થોલૉજીસ વગેરે પર પ્રશંસા પામ્યું છે. તે મોમેન્ટ સ્કેચર્સ નામની સંસ્થાના પણ સ્થાપક છે જે કલા અને પ્રવાસનો બ્લોગ અને કલાકારોની એક વૈશ્વિક કમ્યુનિટી છે.

 પોતાના વિશ્વભ્રમણ દરમ્યાન તેમણે માણેલી જુદી જુદી ચાના સ્વાદમાં પોતે આદરેલી ઘરની શોધનું રસપ્રદ વર્ણન  ‘Home is a cup of Tea’ આ મૂળ અંગ્રેજીમાં લખાયેલ પદ્યાત્મક ગદ્યમાં કર્યું છે. તેનો રસાસ્વાદ આજે ઇન્ટરનેટ કોર્નરમાં માણીએ. મૂળ કૃતિ તમે  "https://longreads.com/2017/07/03/home-is-a-cup-of-tea"  આ વેબ એડ્રેસ પર જઈ વાંચી શકશો.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

ચાલો એક રમત રમીએ. એને આપણે કહીશુ 'Being You, Right Now'

કદાચ તમે કામે જતી વખતે રસ્તામાં આ વાંચી રહ્યા હશો, તમારી કોણી ટ્રેનની બારીના ખૂણે ટેકવીને. કે પછી તમે ઘરે છો? જો એમ હોય તો ઉભા થાવ અને ચાની કીટલી ગેસ પર મૂકો.

હા, હમણાં જ. હું તમે એમ કરી રહો ત્યાં સુધી રાહ જોઇશ.

એનું કારણ એ છે કે મારી વાત ચા સાથે ખૂબ સારી જામશે. પછી ભલે એ આદુ વાળી હોય કે મોરક્કોના ફૂદીના વાળી કે પછી આસામની.

ચાલો,આવી ગયા પાછા ચા બનાવી? શરૂ કરીએ?

પહેલા તો તમારી આસપાસ એક લાંબી નજર ધીમે ધીમે ફેરવો. શું તમે તમારા માટે જેવા ઘરની કલ્પના કરી હતી એવા જ ઘરમાં તમે છો? કદાચ આ સવાલ તમને થોડો અઘરો લાગશે,ગૂઢ લાગશે.આ તો હજી આપણે શરૂઆત કરી છે.ચાલો આગળ વધીએ થોડા સહેલા પ્રશ્ન સાથે - જેમકે પુસ્તકોની અભરાઈ કે ખાનું. શું તમારા ઘરમાં પુસ્તકોની અભરાઈ કે ખાનું છે? અને બારી?

શું તમારા ઘરમાં લાકડાનું ઇંધણ વાપરતા ચૂલામાં અગ્નિના તણખાં ઝરે છે? મને હંમેશા મારા ઘરમાં આવા એક ચૂલાની ઝંખના રહી છે.એ ચૂલા પરની ચિમનીમાંથી નીકળતા દેવદાર કે અન્ય સુગંધીદાર લાકડાના ધુમાડાની સુવાસની સરખામણી અન્ય કોઈ પદાર્થ સાથે થઈ શકે ભલા?

આ વાત જે તમે અત્યારે વાંચી રહ્યા છો એ વાર્તા છે મારી ઘરની શોધની અને કઈ રીતે મારી તેના માટેની વ્યાખ્યા બદલાઈ ગઈ તે વિશેની.

હવે જ્યારે તમે એ ટ્રેનમાં કે ઘેર બેઠાં હાથમાં ચા ના કપ સાથે વાંચી રહ્યા છો ત્યારે હું આશા રાખું છું કે તમને પણ તમારું સાચું ઘર શોધવાની તલપની લાગણી અનુભવાય.

હવે પછીની થોડી ક્ષણો માટે અત્યાર સુધી જેને તમે ઘર ગણતા હતા તેની વ્યાખ્યા કે તમારી તેના વિશેની જે કલ્પના હતી તેને પકડી રાખો.

પરીણામ તમારા માટે આશ્ચર્યકારક હશે.

* * *

મારો જન્મ વર્જિનીઆ માં થયો હતો જ્યાં મારા માતાપિતા પણ બાળપણથી ઉછરી મોટા થયા હતા. હું સાત વર્ષ ની હતી ત્યારે માત્ર એક વાર અમે મારા પિતાએ બાંધેલા પોતાના ઘરમાં રહેવા જવા ઘર બદલ્યું હતું. એ દેવદારના વૃક્ષની ગલીમાં આવેલ મકાનમાં અમારા માટે તૂટેલા ફૂટેલા રસોડાનાં ટેબલ પર બેસી સપરિવાર માણેલ રાત્રિના ભોજનનો અર્થ ઘર એવો થતો હતો. દીવાન ખાનામાં લાકડું બાળીને ખંડ ને ગરમ રાખતી ભઠ્ઠી અમારે માટે ઘરની પરિભાષા હતી. મારી માતા સદાયે જેમાં સવારની બ્રિટિશ ઇંગ્લિશ ચા ઉકાળતી એ ચાની કીટલી અને તેની બાજુમાં મૂકેલ ચાનાં પડીકાં ભરેલી સુંદર રંગીન પેટી અમારાં માટે ઘરની વ્યાખ્યા સમાન હતાં. મને ત્યારે મારા પોતાના ઘરનું સ્વપ્ન જોવું ખૂબ ગમતું જેમાં હું યજમાન બની મારાં પરિવારજનોને ભોજન પીરસું અને કપમાં રેડી ચા પાઉં!

પણ એ જ સમયે મારું બીજું મન વિશ્વ ભ્રમણ કરવા તલપાપડ થતું!

આથી સ્નાતક થયા બાદ મેં થોડો સમય વિદેશ જવાનું નક્કી કર્યું અને શરૂઆત છ મહિના ઈંગ્લેન્ડમાં રહીને કરી.

મને હંમેશા દૂધ નાખેલી ચા ભાવતી આથી અહિં જ્યાં ચામાં દૂધ નાખીને પીવાની પરંપરાની શરૂઆત થયેલી એ દેશમાં રહેવાનું આવ્યું ત્યારે મને ઘરે આવ્યાની લાગણી અનુભવાઈ.

પછી હું ન્યુઝીલેન્ડ ગઈ જ્યાં ઇંગ્લેન્ડ કરતા પણ વધુ ગહન ચાની સંસ્કૃતિએ મને સુખદ આશ્ચર્ય આપ્યું! ઈલેક્ટ્રીક ચાની કીટલી અથવા "જગ" જે મેં તેમને સંબોધાતા સાંભળ્યું એ દરેક કિવિઓના ઘેર જોવા મળતું સર્વસામાન્ય ઉપકરણ હતું. અને ક્રાઈસ્ટચર્ચ ખાતેની મારી નવી નોકરી દરમ્યાન સવાર અને બપોરના 'ટી બ્રેક્સ' મારા માટે અતિ સુખદ અને આનંદદાયી હતાં! દિવસમાં બે વાર અમને 'ચા ઉકળી ગઈ છે!' એ શબ્દો સાથે વિરામખંડમાં બોલાવવામાં આવતાં.

છેવટે થોડાં વર્ષો બાદ હું ભારત ગઈ જ્યાં મને મસાલા ચાઇ શું છે તેની જાણ થઈ. એ અત્યાર સુધી મેં ક્યારેય  ન ચાખેલી ચા હતી. ભારતની ઉકળતી ચાની પ્યાલીઓ નાનકડી હતી જે અત્યાર સુધી મેં જે મગમાં ચા પીધી હતી તેના કરતાં સાવ નાના કદની હતી. પણ અહિં ચા સીધી દૂધ સાથે ઉકાળવામાં આવતી અને તેનો રંગ ધીરે ધીરે કેરેમલ જેવો થતો જોવા મળતો.

   જો કે સૌથી તીવ્ર સ્મરણ છે એ નાનકડી પ્યાલીઓ માં પીધેલી વિવિધ ચા ના આસ્વાદનું જે દરેકને પોતાના આગવા પોત અને ફોરમ હતાં, હજાર પડળ ઈલાયચી અને લવિંગના, તજ અને આદુ ના, ચક્ર ફૂલ અને કાળા મરી સાથે ઘૂમી મિશ્ર થઈ ભાત ભાતનાં સ્વાદ મારી ચા માં ભળ્યાનું !

જેમ જેમ હું વધુ ને વધુ ફરતી ગઈ તેમ તેમ મારી ચા ના રંગ રુપ બદલાતા ગયા અને એ સાથે જ મારા પોતાના ઘર વિશે ના વિચારો પણ...

* * *


 (ક્રમશ:)