કવિ ઇન્દુલાલ ગાંધી (ડિસેમ્બર 8 , 1911 : જાન્યુઆરી 10, 1986) ના બીજા ઘણાં કાવ્ય/ગીતો જાણીતા છે, પણ 'આંધળી માનો કાગળ' તો જાણે એમના નામનો પર્યાય જ કહેવાય ! અને હા, એમણે લખેલો ‘દેખતા દીકરાનો જવાબ’ ઘણાએ વાંચ્યો – સાંભળ્યો હશે, પણ એ સિવાય પણ ઘણા કવિઓએ ‘દેખતા દીકરાનો જવાબ’ લખ્યો છે – આમાંનું એક કાવ્ય/ગીત ‘કેનેડીયન દિકરાનો જવાબ’ , કવિના નામનો તો ખ્યાલ નથી પણ જેણે લખ્યું છે તેને અભિનંદન પાઠવી, આજે મૂળ 'આંધળી માનો કાગળ', ‘દેખતા દીકરાનો જવાબ’ સાથે આજે ઇન્ટરનેટ કોર્નરમાં માણીએ.
આંધળી માનો કાગળ:
અમૃત ભરેલું અંતર જેનું, સાગર જેવડું સત્,
પૂનમચંદના પાનિયા આગળ ડોશી લખાવે ખત,
ગગો એનો મુંબઇ કામે;
ગીગુભાઇ નાગજી નામે.
લખ્ય કે માડી ! પાંચ વરસમાં પ્હોંચી નથી એક પાઇ
કાગળની એક ચબરખી પણ, તને મળી નથી ભાઇ!
સમાચાર સાંભળી તારા,
રોવું મારે કેટલા દ્હાડા ?
ભાણાનો ભાણિયો લખે છે કે, ગગુ રોજ મને ભેળો થાય,
દન આખો જાય દાડિયું ખેંચવા રાતે હોટલમાં ખાય,
નિત નવાં લૂગડાં પ્હેરે
પાણી જેમ પઇસા વેરે.
હોટલનું ઝાઝું ખાઇશ મા, રાખજે ખરચી-ખૂટનું માપ,
દવાદારૂના દોકડા આપણે કાઢશું ક્યાંથી, બાપ!
કાયા તારી રાખજે રૂડી,
ગરીબની ઇ જ છે મૂડી.
ખોરડું વેચ્યું ને ખેતર વેચ્યું, કૂબામાં કર્યો છે વાસ,
જારનો રોટલો જડે નહિ તે દી પીઉં છું એકલી છાશ,
તારે પકવાનનું ભાણું,
મારે નિત જારનું ખાણું.
દેખતી તે દી દળણાં-પાણી કરતી ઠામે ઠામ,
આંખ વિનાનાં આંધળાંને હવે કોઇ ન આપે કામ,
તારે ગામ વીજળીદીવા,
મારે આંહીં અંધારાં પીવાં.
લિખિતંગ તારી આંધળી માના વાંચજે ઝાઝા જુહાર
એકે રહ્યું નથી અંગનું ઢાંકણ, ખૂટી છે કોઠીએ જાર.
હવે નથી જીવવા આરો,
આવ્યો ભીખ માગવા વારો.
કવિ : ઇન્દુલાલ ગાંધી
**************************************************
દેખતા દીકરાનો જવાબ
ફાટ્યાં-તૂટ્યાં જેને ગોદડી ગાભાં, આળોટવા ફૂટપાથ,
આંધળી ડોશીનો દેખતો દીકરો, કરતો મનની વાત.
વાંચી તારાં દુ:ખડાં માડી ! ભીની થઈ આંખડી મારી.
પાંચ વરસમાં પાઈ મળી નથી, એમ તું નાખતી ધા,
આવ્યો તે દિ’થી આ હોટલને ગણી, માડી વિનાના ‘મા’
બાંધી ફૂટપાયરી જેણે, રાખ્યો રંગ રાતનો એણે !
ભાણિયો તો માડી ! થાય ભેળો જે દિ’ મિલો બધી હોય બંધ,
એક જોડી મારાં લૂગડાંમા, એને, આવી અમીરીની ગંધ ?
ભાડે લાવી લૂગડાં મોંઘા, ખાતો ખારા દાળિયા સોંઘા.
દવાદારૂ આંહી આવે ન ઢૂંકડા, એવી છે કારમી વેઠ,
રાત ને દિવસ રળું તોયે મારું, ખાલી ને ખાલી પેટ,
રાતે આવે નીંદર રૂડી, મારી કને એટલી મૂડી.
જારને ઝાઝા જુહાર કે’જે, ઊડે આંહી મકાઈનો લોટ,
બેસવા પણ ઠેકાણું ના મળે, કૂબામાં તારે શી ખોટ ?
મુંબઈની મેડીયું મોટી, પાયામાંથી સાવ છે ખોટી.
ભીંસ વધીને ઠેલંઠેલા, રોજ પડે હડતાળ,
શે’રના કરતા ગામડામાં, મને દેખાય ઝાઝો માલ,
નથી જાવું દાડિયે તારે, દિવાળીએ આવવું મારે.
કાગળનું તારે કામ શું માડી ! વાવડ સાચા જાણ,
તારા અંધાપાની લાકડી થાવાના, મેં લીધા પચખાણ,
હવે નથી ગોઠતું માડી, વાંચી તારી આપદા કાળી.
કવિ : ઇંદુલાલ ગાંધી
**************************************************
કેનેડીયન દિકરાનો જવાબઃ
માડી તારો દિકરો, ગ્યો કેનેડા, કમાવા કાજે....
શું લખું તને, કશું ય કહેવા જેવું નથી આજે....
પાંચ વરસ પાણીમાં ગ્યા....
હજુ શે'રીંગમાં જ રહેતો સાંજે....
તું નિત નવા લૂગડાંની કરે છે વાત, પણ જીન્સનું એક પેન્ટ રાખ્યું છે પાસ.
રોજની તો ક્યાં વાત કરૂં, મહિને એક્વાર ધોવાય તો યે ખાસ....
બાધ્યું-ટિફીનનું જ ખાવું પડે છે, મળે છે માપો-માપ...
દવાદારૂની ચિંતા નથી, સરકાર જ છે માઇ ને બાપ...!
માં, તારો કુબો તો કંઇકે ય સારો...અહીં બેઝ્મેન્ટ્માં આવે છે વાસ...
ભલે પી યે ટિમ-હોર્ટનની કાળી કોફી, તો યે નથી બુઝ્તી પ્યાસ...
તન તોડીને,ડિગ્રી ભૂલીને,જે મળે તે કરીએ છે કામ,
આખો દા'ડો રોતા રહીને, રાતે ભજીયે રામ...
ત્યાં લોકોને એમ છે કે, અહીં પૈસાના ઝાડ..!
ઊંચી ઊંચી બિલ્ડીંગોના ઊંચા ઊંચા પહાડ...
એ બિલ્ડીંગોની બારીએ બારીએ દિવા,
પણ પૈસા નથી મારે ઝેરે ય પીવા....
તારે ખૂટી છે જાર, પણ મારે ય અહીં બિલોની વણઝાર,
ખૂટે બીજું બધું, નથી ખૂટતી ઉઘરાણીની ભરમાર....
દેખતો થઇને કુવામાં પડ્યો,
સ્વર્ગની સીડી સમજીને પ્લેનમાં ચઢ્યો....
સાપે છછુંદર ગળ્યાનો વારો,
મારે નથી અહીં કોઇ આરો-ઓવારો...
વાંક આમાં દેખું છું મારો,
ભુલી જજે તું દિકરો તારો...
('ઈન્ટરનેટ પરથી')
No comments:
Post a Comment